قادین لاریمیزین یئری چاغداش تاریخیمیزده

ساخت وبلاگ

قادین لاریمیزین یئری چاغداش تاریخیمیزده

                                                                    رضا همراز

اسكي‌ زمانلاردان‌ بيزيم‌ ائللرده‌

قادين‌لارا بوللو، حورمت‌ وارايميش‌

آنايا، گلينه‌، قيزا هر زامان‌

توكه‌نمز ده‌يه‌رلر، عزت‌وار ايميش‌

 

تاريخ‌ بويو اولو آتا باباميز

آنا ايله‌ تانريني‌، حاقلي‌ بيلميشلر

بير تانري‌ اونونده‌ ايليب‌، داها

آنالار اؤنونده‌، بيراييلميشلر

 

ازلدن‌ ديل‌لرده‌ مثل‌ اولموش‌ كي‌:

«آسلانين‌ اركه‌يي‌، ديشي‌سي‌ اولماز»

دئيب‌لرقادينا ديير وئرمه‌سك‌

ميلتين‌ ده‌ييرلي‌ كيشي‌سي‌ اولماز

 

اونداكي‌ باشقالار، قيز اوشاغلارين‌

ديري‌، ديري‌ تورپاق‌ آلتدا قويلارميش‌

هامان‌ چاغدا بيزيم‌ ائل‌ اوباميزدا

بخت‌ اولدوزو، آتا قيزين‌ سانارميش‌

 

اوندا كي‌ باشقالار، آروادي‌ قيزي‌

ساتيرديلار قول‌ تك‌، پولا بازاردا

ياشاياردي‌ آزاد بيزيم‌ آروادلار

ديز به‌ ديز شرف‌له‌، ان‌ افتخارلا

 

تاريخ‌لرده‌ پارلاق‌ بير اولدوز كيمي‌

تومروس‌ آناميزين‌، آدي‌ قالميش‌ دير

او تومروس‌ كي‌ تبريز، آنا وطنيم‌

افتخارلي‌ آدين‌ اوندان‌ آلميش‌دير

 

كور اوغلو نبي‌يه‌، سس‌ ووروب‌ سسلر

نيگارلار، هجرلر، زينب‌ پاشالار

بوردا زنان‌ لاردا كيشي‌لر كيمي

‌استبداد كوكسونه‌ سونگو چالارلار

 

هنر عالمينده‌ دائم‌ پارلايیب‌

يوزلرجه‌ مه‌هستي‌، يوزلرجه‌ پروين‌

نه‌ گؤزل اثرلر ياراديب‌ بونلار

ظاهري‌ ساپ‌ - ساده‌ معناسي‌ درين‌

 

آزاده‌ قادين‌ لار  - آزاد كيشي‌لر

ياشاديب‌ ياشاسين‌ آذربايجانيم‌

اودلار، دياري‌سان‌، شرف‌ يوردوسان‌

سن‌ كيمي‌ آنايا، قوربان‌ دير جانيم‌.

 

بیزیم آتابابالاریمیزدان گوزل بیر مثل یادیگار قالمیشدیر . اونلار بویورموشلار : آسلانین ارککی – دیشی سی اولماز . بیر آز فیکر ائدنده گوروروک کی نه گوزل نقل ائتمیشلر . دوغروسو بیزیم آذربایجاندا بو مثلین عینین تاریخ صحیفه لریمیزی واراقلایاندا عینی ایله گورمک بیر او قدر چتین دئییل . بیزیم قادین لاریمیز تاریخ بویو اوز ار لری ایله چیین به چیینده گئدیب ؛ اونلار آرخادا قالدیقدا ارلرین ده هردن قاباقلامیشلار . حله چوخ اوزاقلارا گئتمه دن تبریزده باش وئرن تانباکی حرکتینده زینب پاشا عصیانین قاجار دوورو اوخوموشوق . زینب پاشا بیزیم جومردلردن ایدی کی اوز تای توشلارین توپلاماقلا بویوک بیر انقلاب یارادا بیلمیشدیر . ماراقلی دیر کی بو موضوع - یا بیزیم ادبیاتیمیزدا ماراقلا یئر آچیلمیشدیر . دئمک ایستردیک کی ؛ انقلابچی زینب پاشانین اوز دووروندن توتدو ؛ بوگونه کیمی اونون قهرمانلیغی شاعیرلریمیزه گاهدان الهام قایناغی اولور . زینب پاشا عصیانینا دایر من شخصا بو شاعیرلردن شعرلر گوره بیلمیشم . میرزه فرخ ؛ هاشیم طرلان ؛ هلال ناصری ؛ قهرمان حیدر خطیبی و بیر نئچه باشقا شاعیرین آدین حورمت له چکمک اولار . البته زینب پاشا ایله تقریبا یاخین زامانلاردا بویوک بیر مجتهده ده قزوین تورک لریندن باش قالدیرا بیلمیشدیر . بو بویوک قادین دینی مسئله لرله یاناشی گون مسئله لرینه ده اشرافی اولوب اوز لویونده یاخشی ایز قویا بیلمیشدیر . تاسف له بو بویوک قادینی یارامازلار بیر چوخلاری کیمی گئدر – گلمز یولا یوللامیشلار . طاهر قره العین آدلی بو شاعیردن بوگون بیزه بیر شعر دیوانی ایله بیر سیرا خاطره لر گلیب چاتمیشدیر . بونلاردان بیر آز سونرا بویوک مشروطه انقلابی باش وئریر . مشروطه ده قادین – کیشی ال – اله وئریب ظالیم لرین بورونلارین اوغماق مقصدی ایله قوللارین چیمره له یب ؛ جانلارین اووجلاریندا قویورلار . دویوش مئیدانلاریندا قادین لارین شهیدلرینین سایی کیشی لردن آز اولسادا آنجاق حضورلارینین اولماسی چوخ اونم داشیمیشدیر . همین ایللرده تئللی زری آدلی بیر قهرمان عسگر گئیمی گئیب گنج لرله بیرلیکده دویوش مئیدانلاریندا مبارزه آپاریر . نه یازیق کی قضانین گولله سینه اوغراشیر ! آنجاق یارالی حالدا اولان قادینی سویوندورماق ایسته ینلره دئییر : ال ساخلایین ! ایسته ییرم میللی سرداریمیز ستارخان منیم باشیم اوسته گلسین . بئله اولور . ستارخان ایلدیریم سرعتی ایله بو مجاهدین باشی اوسته گلدیکده اونون گئیم لرین سویوندورماق ایسته ینده ؛ سردار من قیزام دئینده سردارین گوزلری دولور . آی جانیم من اولموشم کی سیز گلیب سیز دئینده ؛ گویا مجاهد قیزین گوزلری اولدوز تک آخیب ؛ فانیس کیمی سونمه یه باشلاییر . بو عیبرتلی ماجرادا شاعیرلریمیزین بیر سیراسینین دیوانلارینا یول تاپا بیلمیشدیر . میللی حوکومت شاعیری سهراب طاهیر گورون بو ماجرانی نئجه نظمه چکمیشدیر :

گؤنش چیخیر ، قیزیل شفق سپه لنیر هر بیر یانا

بیر مجاهد گؤز یاشی ایله تعظیم ائدیر ستارخانا :

 ــ سردار ! بوردا بیر مجاهد جان اوستونده ، ساییقلاییر .

بوتون گئجه قان ایتیریب ، چؤپه دؤنوب آریخلاییب.

 بیر اوغلاندیر تانیماییر بو یئرلرده هئچ کس اونو.

او گیزله دیر هامیمیزدان یاراسینین اوووغونو .

 یوموروغونو باسیب اوغلان بیر اووجلوق یاراسینا

او دوشموشدور ایکی سنگر آراسینا

 سردار آچیر اول اونون دؤشونده کی بوش قاتاری

پنجک قانلی ، پنجک آلتدا زربافتالی قیز پالتاری

 پاپاغینین آلتیندا وار هوروکلری

آغ آلنیندا مینجیقلانیبب اؤلوم تری

 ــ قیزیم! کیم سن ، کیملرده ن سن ؟ بو نه حالدیر ، بو نه قرار ؟

ــ مجاهیدم ، بؤیؤک سردار . من بیر قیزام آدیم زری 

نه نیشانلیم ، نه ده اریم ، من هاممیه چوخدان بری ، قیز آدیمی یالان دئدیم

 گنج عومرومون باهاریندا ، بو مجاهد پالتاریندا

سنگرلرین مزاریندا من اؤزؤمه اوغلان دئدیم

تنها لیقدان گلدیم جانا  ؛ گئتدی اره اوگی آنام

گوردوم محبوس بیر انسانام ؛ ظولم ائوینه ویران دئدیم

 باتدیم آرزو دنیزینده ، تؤفنگ گؤردؤم جهیزیمده

گؤللـه اولدوم گیلیزیمده ، اؤز جانیمی قوربان دئدیم .

سیلاحلاندیم باخ بو سایاق ؛ کیرپیک یاشلی گوز اوتانجاق

سردار ایله قورولاجاق ؛ بوردا تزه دووران دئدیم

بیر آن سوسوب قیز دایاندی ؛ گوزلرینده بیر اومیدین

سولغون عشقی سونوب یاندی

-         من بیر قیزام آدیم زری ؛ نه نیشانلیم نده اریم

سنه آچدیم بو سرلری ؛ آدیم سنه عیان اولدو

وطنیمه عشقیم جاردیر ؛ دویوشمه یه حاقیم واردیر

گوز کیرپییه انتظار دیر ؛ کیرپیک گوزه زندان اولدو

ال اوزاتدی او سردارا

یومروغوندا چنگه لنمیش اورک یارا ؛ اوره یینده ناکام قالمیش ایستک یارا

سنگر لرین بله گینده ؛ عینالینین اته گینده

سن اوز بویوک اوره یینده ؛ باسدیرارسان منی سردار !

قیز کچینیر گوزلرینده ؛ ایکی گیله میرواری یاش

سولور اوزو یاواش – یاواش

آچیق قالمیش گؤزلرینده

بیر یاریمچیق یول حسرتی ، ایکی گیله یاش ایچینده غرق اولموشدور اونون دؤنیا محببتی

کیرپییینده پاریلداییر ؛ گلیر غرور

قارا گوزو اوزه رینده ؛ ایکی داملا یاش قورولور

او گوزلرین ببه یینده ؛ بیر وفاسیز آنالیغین

سوزلرینین یاراسی وار

یئتیم قالمیش بالالارین ؛ طالعیینین قاراسی وار ؛

او گوزلرین قویوسوندا ؛ بیر داملا یاش قویوسو وار

سن گوزلرده گوجه باخ کی ؛ اولنده ده وفاسی وار ؛ دویغوسو وار

دورد گیله ده ؛ دورد گیله یاش

اولموش قیزین باخیشلاری اوزه رینه ؛ اییلمیشدیر بیر آغیر باش

 ستارخان  :

 ــ قوربان گؤزؤن قاراسینا ، قیر کؤکسونون یاراسینا

کیرپیکلرین آراسینا ، آغ اولدوزلار دولار قیزیم !

 گؤزلرینده گؤزؤم آغلار، اؤرگیمی یاران داغلار،

آنان گلر ماتم ساخلار ساچلارینی یولار قیزیم .

 آغلامارام گؤزؤم دولسا ، یئر اؤزؤنؤ اؤلوم آلسا

سردار اگر سردار اولسا ، قصاصینی آلار قیزیم .

 گلدیم اؤلوم خبرینه ، حیران اولدوم سؤزلرینه ،

یوم گؤزؤنؤ، گؤزلرینه توپ تؤستؤسؤ دولار قیزیم .

 قوی وار اولسون اعتقادین ، قیز قارداشسان ، کیشی قادین

سن اولسن ده اؤلمز آدین ، بو دؤنیادا قالار قیزیم .

 غروب دؤشؤر قیزیل شفق ، سپه لنیر هر بیر یانا

مجاهیدلر باش اییرلر گؤزؤ یاشلی ستارخانا

 سردار یومور اللر ایله قیزین یاشلی گؤزلرینی

اورگینده او سویله ییر اوره یینین سؤزلرینی

... سنگرلرین  به له یینده ؛ عینالینین اته یینده

سن اوز بویوک اوره یینده

باسدیرارسان منی سردار

یا مشروطه دوورونون مطبوعاتیندا گوز گزدیردیکده بول – بول قادین لارین هابئله آذربایجان یازیچی لاری ایله شاعیرلرینین قادین لاردان حمایت ائتمه لرینه راستلاشیریق . اورنک اولاراق قوچان دا قیزلاری هابئله قادین لاری ساتاندا ؛ تبریزده بوراخیلان آذریایجان هفته لییی گوزل گوزل کاریکاتورلارلا بو قباحتلی ایشی قیناییر هئچ شاعیر میرزه جعفر خامنه ای ده قزوینلی علی اکبر خان دهخدا سایاق بو موضوع یا دایر گوزل بیر شعر یازیر . البته همین ایللردن بیر آز سونرا یعنی کورد اسماعیل آقا سیمیتقونون آذربایجاندان یاراتذیغی شرارت لرینه دایر آذربایجان هله اوزون تاپمادان گاهدان یاغی لرین آیاقلارینین آلتینا اوزون تاپماق ایسته ییردی . وطن لرینه گوره اورک لری بیر تیکه اولان قادین لار یئنه دورب باخمادان حاق سوزلرین دونیایا چاتدیرماق اوچون شعر واسطه سی ایله ده اولسا گور سس لرین قالدیررلار . سالماسلی مسعود دیوانین قیزی نیمتاج خانیم آذربایجانین مظلومیت سسین بئلنچی اوزگه لره چاتدیرماق ایسته ییر :

کیست که پیغام ما به شهر تهران برد

ز گلّهٔ دربه‌در خبر به‌چوپان برد

زمامداران ما غنوده در پارک‌ها

ناله طفلان ما گوش دلیران برد

 اشک یتیمان ما سیل مهیبی شود

تمام این پارک‌ها ز بیخ و بنیان برد

 کجاست گردنکشان که بوده اندر عجم

هنوز تاریخ ما شرف از ایشان برد

 کجاست یک شیر نر به‌عزم بندد کمر

تمام این روبهان به‌سوی زندان برد

 هنوز در خاک و خون خفته جوانان ما

تمام درندگان طعمه از آنان برند

 وطن‌پرستان ما فتاده دور از وطن

گشوده دست سؤال به‌پیش دونان برد

 کجاست مرگ عزیز که دستگیر کند

گرفته از دست ما بسوی یاران برد .

اونوتمایاق کی تورک خصوصی ایله آذربایجان قادینی یالنیز شعر دئمه یه ؛ توفنگ کوتورمه یه ؛ درگی چیخارتماغا ؛ رنگ به رنگ بیشمیش بیشیرمه یه و ... کفایت ائتمه ییر . هله ایراندا بیرینجی دونه اولاراق زنگانلی تاج ماه آفاق الدوله آدلی ساوادلی قادین مشروطه فرمانی امضاء لانارکن بویوک انقلابچی نریمان نریمانوفون نادرشاه آدلی شاه اثرین فارسجایا چئویرمک له آدین ایرانین قادین ترجمه کار لاری ایچره بیرینجی ترجمه چی کیمی ثبت ائده بیلیر . تاج ماه بو ایشه کفایت لنمه ییب "نامه نادری " ؛ " صحت مظفری "  آدلی باشقا بیر اثرلری ده آنا دیلیمیزدن فارسجایا چئویریر . بورادان بیر اونملی مسئله ده آنلاشیلیر . اودا بوکی همین تاریخ دن ( هجری 1324 ) دورد ایل سونرا خانم کحال زاده " شکوفه"  آدلی هفته لیک چیخارا بیلیر . دئمک ایستردیم کی بورادا یئنه تورک قادینی اونجول اولموشدور . تاج ماه خانیم بو اثریندن علاوه اوزوندن بیر سیرا دا شعر لر هابئله منشات یادیگار قویموشدور کی اونلار هله لیک تهران دانشگاهی نین مرکزی کیتابخاناسیندا 3553 نومره آلتدا قورونماقدا دیر . بونو دا آرتیراق کی شاعیره میزین شعر دیوانی آتاسینین ائوینین اود قاپماسینا گوره یانیب آرادان گئتسه ده ؛ آنجاق داماقدان دوشمه ین تاجماه خانیم سونرا لار بیر دیوان ترتیب وئرمیشدیر . گویا تاجماه خانیمین شعرلرینین چوخو تاریخ قونولاریندا قوشولوب . بو مفکوره لی قادین علی اکبر خان آجودان باشی نین قیزی ؛ اسماعیل آقا آجودان باشی نین باجیسی و طالیش لی فتح الله خان ارفع السلطه امجدین حایات یولداشی ایدی . اونون آتاسی قاجار دوورونون نظامی لریندن اولدوغونا گوره نسبتا گوزو آچیق بیریسی ایدی . یازدیقلارا گوره او هجری 1298 ینجی ایل آنادان اولوب ؛ 1348 هجری ینجی ایله قدر ده دیری ایدی آنجاق هله لیک اونون یاشامینین سون بولوموندن بیر خبر الده یوخدور . آنتولوژولاردا اونون شعرلریندن اورنک لره راستلاشماق اولار . باخین لطفا :

دلا ز چشم نگار آنقدر خراب چرایی                                         چو زلف پر شکن او به پیچ و تاب چرایی

نگفتمت که ز مژگان صف کشیده حذر کن ؟               زدی به قلب سیاهش ز خون خضاب چرایی

مگر نیستم من همان " تاجماه "                                             که لطف تو بودی مرا تکیه گاه .

 

قایناقلار ؛ ایضاحلار :

1-     مشاهیر زنان ایرانی و پارسی گوی – از آغاز تا مشروطه / محمد حسن رجبی / تهران ؛ انتشارات سروش 1374

2-     بو سطیرلری یازانین – رضا همراز – شخصی یادداشتلاری ایله ملاحظه لری

3-     شعرلر – سهراب طاهر ؛ باکی – جیبی قطعینده

4-     حکایت دختران قوچان در آثار شعرا و نویسندگان آذربایجانی – رضا همراز – شماره نوروزی  هفته نامه شمس تبریز 1380- تبریز

5-     زینب پاشا عصیانیندا آتلی شاه به ییم – رضا همراز  - فصلنامه ی بین المللی آذر ترک - کانادا ؛ شماره  5 آگوست   2008

6-     فرهنگنامه زنان پارسی گوی / نجف علی مهاجر / تهران - نشر اوحدی 1384

7-     بونو دا اونوتمایاق کی بو تای آذربایجانین بیرینجی طنز درگی سی ائله بیر تبریزلی قادینین واسطه سی ایله آیاق توتموشدور . بو جووانزن ائله زهره خانیم وفایی ایدی کی "جوالدوز" عنوانلی دیرلی بیر ژورنال ایدی کی نئچه ایل دوامی اولموشدور .

8-     ایرانین تورک یازار خانیم لاری ایچره رقیه خانیم کبیری بیرینجی قادین اولموشدور کی آنا دیلینده یازدیغی حئکایه لر مجموعه سی چاپ ایمکانی تاپمیشدیر .

sizin hamraz...
ما را در سایت sizin hamraz دنبال می کنید

برچسب : نویسنده : esalarsolmaz9 بازدید : 150 تاريخ : يکشنبه 4 تير 1396 ساعت: 11:42