تبریزلی میرزه احمد پرغم

تبریزلی میرزه احمد پرغم

منم بو میکده کنجنده قیس تک رسوا

منم کی سایه صهبادن اولموشام مشهور

او مهر رویووا باخماق بو درده سالدی منی

اسیر گوشه هجر اولموشام من مهجور

رضا همراز

تخمیناً 30 ایل بوندان اول رحمتلی حسین نادری « حسین عمی » دن آلدیغیم « غمخانه » کیتابی ایله میرزه احمد پرغم – ین پوئزیاسی ایله آز – چوخ تانیش اولسامدا ، بوگونلر اونو تانیماغا آرتیق جان آتمیشدیم . پرغم اوز دورونون شاعیرلری ایچره ائله مظلوم قالان ، شانس سیز ، هابئله آدی ندرت له دئیلن شاعیرلریمیزدن اولموشدور . گوز گزدیردییم تذکره لرده ده اونون یاشامینا عاید بیر شئی یازیلمایب هئچ ، یازارلار ایسه اونون آدین توپ کیمی بیر بیرلرینه پاس وئرمیشلر ! نهایت اوخوجو دوشونور کی ، بیرینجی دونه شاعیرین یاخین دوستو هابئله همشهری لی سی اولان تبریزلی اسرار علی شاه اوندان بالاجا بیلگی ارائه وئریب ، سونرا ایسه میرزه محمّد علی خان تربیت ده اوز قالارگی کیتابی اولان « دانشمندان آذربایجان » دا بیر نئچه سطره کفایت لنمیشدیر . تربیت دیرلی اثرینده یازیر : « تبریزین سئویملی شاعیرلریندن دیر . بیر مدت ده عثمانلی اولکه لرینده سیاحته مشغول اولوب ، ازمیرده حدیقه الشعرا نین یازاری –  تبریزلی اسرار علی شاه لا گوروشلری اولموشدور . تبریزده تکرار چاپ ائدیلمیش غمخانه آدلی دیوانی معروف دور . تورکجه – فارسجا شیرین غزللری واردیر . اثرینین یازی تاریخی نی بئله قئیده آلیب :

غین و چهار عین که زد طبل الرحیل

شاید بنام ما زند این دیر خاکدان ( 1280 ) »

همین اسرار علی شاه اونون حاج حسین علی صرافین توکانیندا میرزه اولدوغوندان دا یاد ائدیر .شاعیر پرغم – ین « غمخانه » سین آچاندا غملرلر اوز به اوز اولساقدا ، کیتابین سون حیصصه لرینده اونون غزللری ایله ده تانیش اولا بیلریک . او کیتابین گیریشین منظوم اولاراق بیر گوزلجه شعر یازمیشدیر . پرغم ذاتاً نوحه شاعیری دی سه ، باشقا ژانرلاردادا اوز طبعین سیناماغا جان آتمیشدیر . همین کیتاب اونون بیر پارا تورکجه – فارسجا شعرلرین ایفا ائدیب ، دوشونجه سین گوز قاباغینا چیخاردیر .

پرغم کیتابینین باشلانغیجین بو شعر ایله یازیر :

خیالات ما قصه ماتم است                               چو زلف پریشان سخن در هم است

اگر دل پسندد احبّا شود                                  مسمّی به « غمخانه پرغم » است .

نئچه ایللر عزادار آذربایجانلی لار بیله – بیلمه یه پرغم - ین بو شعرین تاسوعا گئجه سی حزن له زمزمه ائدیب گوزلریندن قان یاش آخیدارلار :

بو گئجه آل علی نین ایش افغان اولاجاق

کی صاباح کرب و بلا دشتی قیزیل قان اولاجاق

***

بو گئجه گلشنِ فردوسِ امامت پوزولور

بو گئجه عرشده هنگامه محنت قورولور

بو گئجه غلغله دن سمع ملائک توتولور

کی صاباح ظلم ایله ایمان ائوی ویران اولاجاق

***

بو گئجه یاندی عزیزان علم دین مبین

صبحه تک آغلاشیر اولاد رسول ثقلین

بو گئجه جان تک اولور قول – بویون عباس و حسین (ع)

کی صاباح هر ایکیسی قانینه غلطان اولاجاق

***

بو گئجه ناله سسی یاندیردی جزم شهبی

بو گئجه زینب (ع) آلیر یانینه آل عزبی

کی باسار باغرینا یاران او شه تشنه لبی

کی صاباح زولفو حسین (ع) اوسته پریشان اولاجاق

***

بو گئجه شمر ائدر فکر ریاست گووه نر

باخار اول شمعی سولان خیمه لره غرّه له نر

گه یاتار ، گاه دورار خنجر الینده دولانور

کی صاباح خون حسین (ع)  ایله بو الوان اولاجاق ...

مع الاسف بو شاعیرین یاشامینا عاید الی دولو اولا بیلمه دیک . اما ، شعر دیوانیندان بئله دوشونولور کی او ، مشروطه حرکاتین درک ائدن شاعیرلردن دیر . اما تعجب دوغورور کی بو بویوک جریانا عاید اصلا بیر بیت ده سویله مه میشدیر ! اوندان دا تعجب لی مسئله بودور کی، الده اولان قایناقلار بو کیمی شاعیرین یاشامینا عاید تقریباً سوسموشدولار ! بئله دوشونورم کی بو کیچیک یازی نی گورن لر بلکه بو شاعیرین یاشامینا ایشیق سالماغا چالیشاجاق لار .

آرزی گوز شاعیریمیزین نوحه یا مرثیه لرینه ، نوحه کیتابلاریندا گاهدان راستلاشسامدا ، تاسف له بو بیری شعرلرینه راست گله بیلمه میشم . اونا گوره نیسگیل ائیله دیم بورا دا اونون لیریکاسینا ، اوزل لیک له غزللرینه اوتری باخیب ، بیر نئچه سین ده تقدیم ائیله یم .

غزل (1)

گلیر نسیم بهشت آشکاره زولفوندن

معطّر اولدو بو مجلس دوباره زولفوندن

کسیب قاباغینی حسنون مثال ابر سیه

اولوبدو ماه روخون بخت قاره زولفوندن

چکنده داره هاچان بئیله آه زار ائیله رم

کی دوشموشم بو گئجه آه زاره زولفوندن

رقیب چوخ چالیشیر کوی عشقه یول تاپسین

ولی دوشن دئیلم من کناره زولفوندن

متاع مشکه بو تجّار عشق اولور طالیب

بو دور کی شور دوشوب هر دیاره زولفوندن

فراق اودونا یانار حشره دئین دل « پرغم »

گر اولماسا بو نهان درده چاره زولفوندن .

غزل (2)

هجریندن اوساندیم دئدیم الله توکل

دوشدوم اودا یاندیم دئدیم الله توکل

ائتدیم اوزومه گوشه صحرالری مسکن

هریانه دولاندیم دئدیم الله توکل

هر لحظه کونول تیر بلایه سپر ائتدیم

دیدیکجه دایاندیم دئدیم الله توکل

هر طعنه کی اغیار ووروب باغریما باسدیم

پیریمدن اوتاندیم دئدیم الله توکل

هر کیم دئدی نوش ائت کی مئی عشق اولو شیرین

نوش ائتدیم ایناندیم دئدیم الله توکل

بعضی گئجه گوردوم گزیرم باغ وصالین

رویادن اویاندیم دئدیم الله توکل

تاراج قیلیب لشگر « پرغم » غمی قورتار

هر چند تالاندیم دئدیم الله توکل .