تبریزلی زایرین غزللریندن

تبریزلی زایرین غزللریندن

رضا همراز

…  بسان « حزین » و « دلسوز » و « وافی » و« زایر »

« شهاب» و « پرغم » و « حاجی خلیفه » و « صابر »

ولی به سوز سخن آنکه دیدم از همه پیش

به عهد طفلی من بود نام او « دلریش »

                                       اوستاد شهریار

بویوک شاعیریمیز کریم آقا صافی نین اجتماعی – سیاسی ، هابئله غزللری نشر اولاندان سونرا بو گونلرنه ایسه مرثیه آدی ایله تانینان شاعیرلریمیزین لیریک شعرلری بیر به بیر ده الیمه چاتیر . سن دئمه اونلارین روح لارینین مندن ایستک لری بودور کی ، آی جانیم  بیز یالنیز نوحه یازماغا کیفایت ائتمه میشیک ! یئرلی یئرینده هر جور شعر یازماغا دا اوز گتیریب ، یازمیشیق . سیز الله بیزی اونوتمایین . آخی بیزیم سیز ادبیاتچی لاردان سووای کیمیمیز وار ؟ بیزیم آدیمیزین دیری قالماسی سیزین بورجوز دور !

کریم آقا صافی نین دادلی – دوزلو غزللرینین طامی هله داماغیمدان چکیلمه میشدیر کی دوستلاین بیریسی زنگ آچیب سوروشدو

-         آی بالا سن ایللر قاباق دلریشه عاید بیر شئی لر یازمیشدین او منه یامان لازیم اولوب. سن الله اونو تاپ ، من بیر اوخویوم لازیمیم دی !

داشینماق عرفه سینده اولدوغوموزا رغماً اونو آرایب – آختاریب ، نهایت تاپاندان سونرا کی 80 ینجی ایل او دورون چوخ اوخوخان هفته لیگی « شمس تبریز » ده نشر اولونموشدور ، تکرار گوز گزدیردیکده گوردوم بوگون اونا علاوه ائتمه یه بیر سیرا سوزلریم وار . قلمداشیمدان اجازه آلیب بئش – آلتی گونده اونا ال گزدیریب بیر سیرا یئنی شئی لر آرتیریب حتی غزللریندن دا دانیشیب ، نهایت دوستوما تقدیم ائیله دیم . دوستومون دئدیینه گوره او ، دلریشین بیر سیرا غزللرین الینه سالیب کی اونو ایللر بویو امیشدیردیکدن سونرا بو گون بو قراره گلیب ، اونلاری چاپ ائتدیرسین کی ، من اجازه نیز له ایستردیم بیرینجی نفر اولام کی دلریشین غزللرینین تاپیلیب نشر عرفه سینه چاتماسین تبریک عرض ائدم .

بو نئچه گونده ادبی ، هابئله نزاکتلی دوستلاریمدان اولان سایین مهندس حلاجی نین دفترینده مرثیه شاعیرلریمیزین پوئزیاسیندان سوز آچیلاندا ، اونلار بویوردولار کی منده زایرین غزللری وار . بو سوزو ائشیتمک هامان ، ال آتیب میزینین کشووندان چیخاردالارق ، 32 ایل بوندان اول آلدیغیم زایرین نوحه لری – ایکینجی جلد ی نین داش باسما کیتابی ذهنیمده ایلدیریم کیمی چالدی . عجبا بو هامان زایر دیر ؟ بیز بونو یالنیز مرثیه شاعیری کیمی تانییاردیق ! او دورلرده محله میز دوچی سیره لری نین بیریسنده بیر نوحه خوان زایر عمی دئیه ، اونون یانیقلی نوحه لرین اوخویوب ، جماعت قان – یاش گوزلریندن آخیداردی لار .کیم دن ایسه ائشیتمیشدیم کی او ائله دوچی لی ایدی . گروو محله سینده اولار دی ...

تاسف له همین کیتابی بوگون گورنلرین یا خود بیلن لرین سایی هئچ بارماقلاریمیزین دا سایسینا چاتماز !

هر حالدا منیم خواهشیم اوزره ادبی دوستوموز اونون بیر اوزون منه احسان ائدیب ، باخاندا تاسف ائتدیم کی بو کیمی دیرلی شاعیریمیزین ادبی ارثی نه اوچون کولگه ده قالمیشدیر ؟ الده اولان آنتولوژولاری اندر – دوندر ائتدیکده ، اوندان صاف – دوزه مللی بیر شئی تاپا بیلمه دیم ! اما ال – قولوم سوووماسین دئیه ایسته دیم بو نوع ایله هله سئوینجیمی سیز ایله پایلاشام تا بلکه گله جک ده بو کیچیک یازی نی گورن بیریسی معجزه کیمی منی آرایب – آختاریب تاپیب دئیه باخ : من زایر عمی نین نوه – نتیجه لریندنم . بودا اونون شعرلری ، یاشامی ، مزاری نین نم – نیشانی و سایر بیلگی لر !!

مع الاسف بو جیبی قطعینده اولان غزللرده هانسی ایل نشر اولماغین قیده آلمایان ناشر ، کیتابین سون بولومونده زایرین بیر سیرا نصیحت لرینه ده یئر آچیب هئچ ،  ذلیل تبریزی نین ده بیر نئچه نوحه سین نشر ائتمیشدیر . بوندان دوشونمک اولور کی اوز دیلیمیزله دئسک ناشر رندلیک ائدیب ! نیه کی ، او دینی شعرلری کیتابا داخیل ائتمک له ایسته یب کیتابین ساتیشی یوخاری گئتسین ! شوبهه میز یوخدور کی ائله ده اولموشدور .

ایندی بو سیز بودا ، تبریزلی زایرین بئش دادلی – دوزلی غزللریندن اورنک لر کی ، ایللر آردیندان تقدیم ائدیرم .

                                                    غزل (1)

تعالی الله نه یوز دور بو مگر خورشید خاور دیر ؟                               

     و یا گون پرتوی عکس جمالیندان منوّر دیر

دئیرلر فوق محشرده توتار محشر گونو آرام                                      

     اولوب بر عکس روینده گونون اوستونده محشر دیر

معاذالله نه آفت دیر بئله ابروی و مژگانون                                          

     بیری تیغ دور پیکر دور، بیری خونخوار خنجر دیر

دئسم زنجیر دور زولفون غلط دور محض بهتان دور                            

    نه لایق دور دئیم زنجیر او زولفه سونبول تر دیر

گله گفتاره اول دلبر آچا درج گهربارین                                             

     ائده اخراج مخزندن دئیرلر درّ و گوهر دیر

گوریدی حسنوی تصدیق ائدردی یوسف کنعان                              

      خداوندا کی بو ملک ملاحت ده پیمبردیر؟

اولوبدور کعبه رویون طوافی واجب عالمده                                        

  طواف ائتسه اونو « زایر » بیش یوز حجه برابر دیر .

                                                   غزل (2)

محبت دن مرض حاصل اولور الحق دئیرمیش لر                             

       بو سوز دوغرو سوزه بنزر دئینلر حق دئیرمیش لر

ائشیتمیشدیم کی سابقده محبّ صادق اولمازدی                               

  گر احیانا تاپولسیدی اونا صدّیق دئیرمیش لر

وفا بو آشنالرده اولوب دور مرغ عنقا تک                                        

  آدی وار دور اوزو یوخدور بونو مطلق دئیرمیش لر

گوزوم سیمابی چوخ مشگلدور مشاقه سفید اولسون                           

  چکیب زحمت کی سیم ائتسین یئنه زیبق دئیرمیش لر

بونو عارف لر عالمده دئیب لر یوخ وفا رسمی                                

    اولوبدور تجربه فکر ائیله مه ناحق دئیرمیش لر

کونول بد آشنالاردان اگر ذره وفا اومسان                                         

    هامی مجنون ، هامی عاقل ، سنه احمق دئیرمیشلر

دوچار اولسا بو عالمده بیرینه گر موافق دوست                            

     آپارور عمرده لذّت اورا بیدق دئییرمیش لر

بو سوزده بیر علم تکمیش یئره « زایر » آچیب مشقه                     

   ایکی شقّه بو بیرقده اولوب مشتق دئیرمیش لر .

غزل (3)

بو غزل ده گورونور کی زایر بویوک غزل شاعیریمیز تبریزلی حاج ابولحسن راجی نین بو غزلین نظردن گئچیرمیشدیر :

کونلوم خیال وصل نگار ایله ایله شیب                                                       

      گویا کی بزم وصل ده یار ایله ایله شیب

هر کیمسه باخدی لعل لب یاره سویله دی                                                

      آب حیاته باخ گیلن نار ایله ایله شیب ...

ایندی سیز زایرین ده غزلین اوخویوب اوزوز قضاوت ائدین .

بزم طرب ده ماه ملک توام ایله شیب                                                            

    یا کی عمل ده نیّره اعظم اعظم ایله شیب؟

جام بلور الینده توتان دمده دلبریم                                                             

   گویا الینده جام توتوب دور جم ایله شیب

وئرمه حریم عشقیوه یول بی وفالره                                                               

   هر کیم بو آستانه اولوب محرم ایله شیب

چون گوردو سرو قامت سرو خرامانی نی                                                      

     پا خطّه ترابه قویوب محکم ایله شیب

روخسارون اوزره خالیوی هر کیم گوروب دئدی:                                       

  هندو لر ایله یوسف اولوب همدم ایله شیب

یوخسا سنین بو چاه زنخدانینی گوروب                                                   

    رشک ائیله ییب چاهه دوشوب زمزم ایله شیب

زخم خدنک نازیوا فکر روخون سنین                                                       

  کونلوم منی بنده سالیب مرهم ایله شیب

زولفو مین عاشیق اولدوروب ایندی  گئییب قارا                                       

   قرآن آلیب الینه توتوب ماتم ایله شیب

یا کیم قتیل عشق لره وئرمه یه حیات                                                      

 بزم ایچره اول طبیب مسیحا دم ایله شیب

عالم ده فتنه اولماسا اولماز ماحالدور                                                    

  ای فتنه زولف اوتور گورورسن عالم ایله شیب

یوخدور خلاص بو دل عشّاقه قیددن                                                    

  هر قدر کیم او زولف خم اندر خم ایله شیب

باخ گور نئجه عرق دوزولوب مه جبینینه                                            

  « زائر » سویلر گول اوسته عجب شبنم ایله شیب .

غزل (4 )

گلبرک تک او طرفه اوزون گوستر ای صنم                                           

    آخر گوتور گول عارضیندن معجر ای صنم

رحم ائیله عاشقین دور نولو بیر گوتور نقاب                                           

      بیر دم گوروم اوزون من دل مضطر ای صنم

جانا گوروم لبوندن آخان آب کوثری                                                   

    حاشا دئییل بو لذّتله کوثر ای صنم

حوسنون مطاعی ای گوزلیم چوخدور رواج دیر                                         

      بازار عشقی ائتمیش عجب انور ای صنم

سالدون او تار زولفو نگارا بو گردنه                                                       

   رحم ائیله قویما اینجدیده اول تئللر ای صنم

مجنون منم غمونده سنین آغلارام مدام                                                 

   ائتدین منی زمانه ده غم پرور ای صنم

کور اولدو گریه دن گوزلیم چشم روشنیم                                          

     یعقوبه گوز یاشیم بو سوزو سویلر ای صنم

یوسف دن اوترو آغلاماقین قوی کناره سن                                      

       سلطان اولوبدو مصره حکم ائیلر ای صنم

وامق سنی بو حسن له گر گورسه دلبرا                                               

      عذرادن ال چکر سنی چون ایستر ای صنم

یوخ سن کیمی زمانه ده بیر سرو خوش خرام                                    

    رویوندو لاله یا کی گول احمر ای صنم

بی چاره « زایر »  ی گوزلیم قویما منتظر                                              

    بزم وصالیوی بو گوزوم گوزلر ای صنم .

غزل (5)

نگارا گول اوزوندن چک کناره بیر زمان زولفون                                         

     ائدیب دیر حالیمی بالله منیم آخر یامان زولفون

منیم سینه م جراحت دور سنین اول تیر غمزن دن                                   

       داهی قویموب دی سینم ده ساغالماقدان نشان زولفون

سنین چون مشک دور زولفون منیم زخمیم فراوان دور                                

  منیم یاره م له یوخدور سازشی ابر و کمان زولفون

ترحم قیل من نالانه دلبر آز ستم کار اول                                                  

    گتیر سال سینه مه اول دود آهیمدان یانان زولفون

قاشین قوس قزح دور ، گیرپیکین پیکان ، گوزون مستان                           

 جبینون ماه تاباندور اونا بیر سایه بان زولفون

اوزون گول ، کاکلون سونبول اولوبدور عاشیقین بولبول                              

  وورار چه چه دمادم بول لی وئرمز آمان زولفون

نه مدت دور سنین دیداریوه حسرت چکر « زایر »                                   

   نچون ائتمز منی اول بزم وصله میهمان زولفون ؟

قایناقلار، ایضاحلار :

1-      دیوان غزلیات ترکی ادیب ارجمند و شاعر ماهر دلپسند آقای زایر تبریزی . سال 1326شمسی . بو عیبارت لر دیوانین اوسته ال یازما شکلینده یازیلمیش لار . تاسف له کیتابدا چاپ تاریخی ایله چاپ یئری قید اولونمامیشدیر . همین کیتابی بیزیم اختیاریمیزدا قویان مهندس حلاجی دن دونه – دونه اوز تشکریمیزی بیلدیرمک ایستردیم .

2-      دیوان زائر محمدی ، اثر طبع شاعیر شهیر ، جلد دوّم ، 1372 هجری – تهران کتابفروشی اسلامیه ، چاپ سنگی . چاپ علمیه . علی الظاهر زایرین تورکجه نوحه لری دورد جلده قدر نشر اولونموشلار .

3-      دیوان راجی تبریزی. تصحیح و مقدمه ابوالفضل احمدلو . نشر فخرآذر – تبریز 1388

4-      شاعیر بیر سیرا شعرلرینده زائر ، بیر سیرا لاریندا ایسه زایر کیمی تخلص گتیرمیشدی .

5-      سایین مهندس حلاجی گوزل بیر تشبث ده زایرین غزللرین چاپا حاضیرلامیشدی . بو آرزی گوز شاعیریمیزین یئنی دن نشر اولاجاق دیوانینی گورمه یه تله سیریک .